અંતઃકોષરસજાળ | NEET BIOLOGY | Gujarat Biology NEET

 અંતઃકોષરસજાળ

• સૌથી પહેલા Garnier ( ગાનઅર ) નામના વજ્ઞાનીકે લાઈટ માઇક્રોસ્કોપ માં જોયું હતું.
• Porter, Albert Claude, Fullam ( પોર્ટર, કલાઉડ અને ફૂલમ ) એ અંતઃકોષરસજાળ ને વિસ્તાર માં રચના સમજાવી.
• અંતઃકોષરસજાળ શબ્દ પોર્ટર નામના વૈજ્ઞાનિકે આપ્યો.
• અંતઃકોષરસજાળ લગભગ બધા જ સુકોષકેન્દ્રી કોષોમાં જોવા મળે છે.
• સિવાય કે રક્તકણ.
• તે આદિકોષકેન્દ્રી કોષોમાં જોવા નથી મળતી.
• તે ત્રણ ભાગો થી બનેલી હોય છે . 
• સિસ્ટરની 
• પુટિકાઓ 
• નલિકાઓ

સિસ્ટરની 

• તે કોષકેન્દ્ર ના ના પટલમાંથી ઉદ્ભવે છે.
• માટે તે કોષકેન્દ્રની સૌથી નજીક હોય છે.
• તે તેના પ્રવર્ધામાંથી ઉદ્ભવે છે.
• તેને રિબોજૉમ સાથે અભ્યાસ કરવામાં આવે છે.
• તેની સપાટી પર રીબોઝોમ ગોઠવાયેલું હોય છે. 
• તે શાખવિહિન સાંકડી જગ્યા ( lumen ) ધરાવે છે.
• જેનું કદ 40 -50 મીક્રોમીટર હોય છે.

પુટિકાઓ

• તેમનો વ્યાસ 50 થી 500 માઈક્રો મીટર હોય છે
• તેમને પણ રીબોઝોમ સાથે અભ્યાસ કરવામાં આવે છે

નલિકાઓ

• તે રીબોઝોમ વગર શાખિત ભાગ છે.
• તે કોષરસસ્તર નજીક ગોઠવાયેલ હોય છે.
• નલિકાનો અંદરની જગ્યા ( lumen ) વધારે હોય છે 
• તેમનો વ્યાસ 50 - 100 માઈક્રોમીટર

અંતઃ કોષરસજાળ - તે બે પ્રકારે હોય છે 

• કણિકા મય અંતઃ કોષરસજાળ 
• કણિકા વિહીન અંતઃ કોષરસજાળ 

કણિકા મય અંતઃ કોષરસજાળ 

• તે સિસ્ટરની ની બનેલી હોય છે.
• તેની સપાટી પર રીબોઝોમ આવેલા હોય છે.
• હંમેશા કોષકેન્દ્ર પટલ ની નજીક હોય છે.
• તે પ્રોટીન નું સંશ્લેષણ અને તેનું વહન કરે છે.
• તે કોષકેન્દ્ર તરફથી પદાર્થોનું વહન અંગીકાઓ તરફ પણ કરે છે.
• RER- SER - ગોલ્ગીકાય - લાયસોઝોમ - પદાર્થોનું પાચન કરે છે.
• આ કણિકા પ્રોટીન બનાવતા કોષોમાં જોવા મળે છે 
• ઉ . દા - ફાઇબ્રોબ્લાસ્ટ જે કોલેજનો અને ઇલાસ્ટીનનો સ્ત્રાવ કરે છે.
• લેન્ગરહાનસ ના કોષ પુંજો જે B- કોષો જે ' ઇન્સુલ નો સ્ત્રાવ કરે છે .

કણિકા વિહીન અંતઃ કોષરસજાળ 

• તે નલિકા ની બનેલી હોય છે.
• તેની સપાટી પર રીબોઝોમ આવેલા હોય છે.
• તે હંમેશા કોષરસપટલ ની નજીક હોય છે.
• તે લિપિડ સંશ્લેષણ કરે છે.
• તે ડેસ્પોટ્યુબ્યુલસ બનાવે છે જે કોષરસતંતુ માંથી પસાર થાય છે. 
• સાર્કોપ્લાસ્મિક રેયીક્યુલમ સ્નાયુ કોષોમાં જોવા મળે છે જે SER જ છે.
• જે સ્નાયુમાં ઊર્મિવેગના વિહન માં કાર્ય કરે છે .
• તે લેક્ટિક એસિડ ને દૂર કરવા પણ મદદ રૂપ થાય છે.
• તે ઝેરી પદાર્થોના નિકાલ માટે પણ ભાગ ભજવે છે.
• જેવા કે કાર્સીનોજન બેસ્પાયરીન જેવા પદાર્થો.
• તે લાયકોજિનો લાયસીસ માં પણ ભાગ ભજવે છે.
• તે લિપિડ નિર્માણ કરતા કોષોમાં જોવા મળે છે.
• જેવાકે એડિપોસાઇટ પેશી ( લિપિડ ના સંગ્રહ કરતા કોષો ).
• યકૃત કોષો
• લેડિંગ્સ ના કોષો ( ટેસ્ટોસ્ટેરોન ) 
• અંડપુટિકા ના કોષો અંડપિંડ માં ( ઇસ્ટ્રોજન , પ્રોજેસ્ટેરોન )

અંતઃકોષરસ જાળ ના કાર્યો

• તે કોષ રસ કંકાલ તરીકે વતી કોષ ને આધાર આપે છે. 
• કોષકેન્દ્ર થી અંગીકાઓના વચ્ચે અથવા બીજી બાજુ પદાર્થોનું વહન કરાવે છે.
• તે પ્રોટીન અને લિપિડ નું ગોલ્ગીકાય સુધી વહન થાય છે.
• તે વિભાગો પાડે છે.
• તેના કારણે તેની અસર વધારે છે .
• અંતઃકોષરસજાળ ની પટલ અંદાજે 30 ઉન્સેચક જે જૈવ સંશ્લેષણ માં મદદ કરે છે.
• ATPase, ડિહાડ્રોજીનેઝ , ફોસ્ફટેઝ 
• તે કોષવિભાજન દરમ્યાન કોષ તકતી ના નિર્માણ માં ભાગ લે છે., (ફ્રેગમોપ્લાસ્ટ ના નિર્માણ માં)
• તે કોષરસીય પટલ તંત્ર નો ભાગ છે.
• GERL તંત્ર બનાવામાં મદદ રૂપ થાય અને તે કોષરસ અને કોષકેન્દ્ર રસ નું પ્રમાણ ( રેશિયો ) જાળવવા મદદ રૂપ થાય
• નીઝલની કણિકાઓ જે RER નો સમૂહ છે, તે ચેતા કોષના કોશકાય માં જોવા મળે છે.
• તે નેત્ર પટલીય કોષોમાં મજ્જાકીય રચના SER ના સમૂહો હોય છે .

===============================================================

===== જીવવિજ્ઞાન ના ઊંડાણ પૂર્વક  જ્ઞાન માટે જોડાયેલા રહો =====

MANISH MEVADA

M.Sc, M.Phil, B.Ed

GUJARAT BIOLOGY NEET

NEET MATERIAL IN GUJARATI  

KNOWLEDGE ON THE WAY....................