હાર્ડી - વેઈનબર્ગ સિદ્ધાંત અને પ્રાકૃતિક પસંદગી ના પ્રકાર

હાર્ડી - વેઈનબર્ગ સિદ્ધાંત અને પ્રાકૃતિક પસંદગી ના પ્રકાર 

હાર્ડી - વેઈનબર્ગ સિદ્ધાંત

• વસ્તીમાં વૈકલ્પિક કારકોની આવૃત્તિ સ્થિર રહે છે અને પેઢી દર પેઢી સુધી જળવાઈ રહે છે.
• જનીન સેતુ ( વસ્તીમાં ના કુલ જનીનો અને તેના વૈકલ્પિક કારકો )
• આ સિદ્ધાંત ક્યારે માન્ય બને (Applicable)
• વસ્તી મોટી સંખ્યા માં હોય 
• સજીવો રેન્ડમ મેટિંગ કરતા હોય 
• વિકૃતિ ના થાય (થાય તો બંને તરફ થાય )
• બધા સજીવો બચી રેવાની ક્ષમતા ધરાવતા હોય અને તેમના પાસે ફલન ની ક્ષમતા હોય. 

જનીનઆવૃત્તિ 

• જનીનસેતુમાં અથવા વસતિમાં રહેલ જનીન પ્રમાણને જનીન આવૃત્તિ કહે છે 
• જ્યારે એક કારકની જનીનોવૃત્તિ જાણીતી હોય ત્યારે વસતિમાંના અન્ય કારકની આવૃત્તિ સામાન્ય સૂત્ર દ્વારા ગણી શકાય છે . 
• ધારો કે M વૈકલ્પિક કારકની જનીન - આવૃત્તિ P છે અને જો વૈકલ્પિક કારકની જનીનઆવૃત્તિ q છે . 
• તેથી p + q = 1 જ્યારે q જાણીતો હોય તો p ગણી શકાય છે , p = 1 – q 
• તે જ રીતે જો p જાણીતો હોય , તો q ગણી શકાય , q = 1 - P. 
• ઉદાહરણ તરીકે n = 0.5 છે . તેથી q = 1 - p = 1 – 0.5 = 0.5 

હાર્ડી  - વિનબર્ગ સિદ્ધાંતનું પ્રાયોગિક પ્રયોજન 

• કોઈ પણ વસતિની જનીનઆવૃત્તિ શોધવા માટે આ સૂત્રનો ઉપયોગ કરી શકાય છે . 
• આ સૂત્રનો ઉપયોગ સમાન સંખ્યાનાં M જનીનો અને સમાન સંખ્યાનાં m જનીનો ધરાવતી હેમસ્ટર વસતિ માટે કરી શકાય છે
• વસતિમાં M જનીનઆવૃત્તિ = 50 % = 1/2   તેથી p=1/2 = 0.5
• વસતિમાં m જનીનની આવૃતિ = 50 % = 1/2 કે તેથી  q = 1/2 = 0.5
• (p+ q)2 = p2 + 2pq + q2 
• = ( 0.5 )² + 2 ( 0.5 ) ( 0.5 ) + ( 0.5 )² 
• = 0.25 + 0.5 + 0.25 
• = 25 % MM : 50 % Mm : 25 % mm
• પ્રાકૃતિક વસતિ હંમેશા સમાન સંખ્યા ધરાવતી નથી.
• મોટાભાગની વસતિમાં જનીનોનું જુદું જુદું પ્રમાણ હોય છે. 
• કોઈ પણ જનીનપ્રમાણ ધરાવતી વસતિમાં ઉપર્યુક્ત સૂત્ર ઉપયોગ કરી શકાય છે.
• જો વસતિમાં જનીનોનું પ્રમાણ જાણીતા હોય ત્યારે, સંતતિઓનું પ્રમાણ અને જનીનપ્રકાર સરળતાથી હાર્ડ - વિનબર્ગ સિદ્ધાંતનો ઉપયોગ કરીને શોધી શકાય છે .

હાર્ડી - વિનબર્ગ સિદ્ધાંતનું મહત્ત્વ 

• આ સિદ્ધાંત જણાવે છે કે મોટી વસતિમાં જનીન - આવૃત્તિઓ જો પસંદગી અને વિકૃતિ ન થાય તો પેઢી દર પેઢી સમાન રહે છે. નાનું વસતિમાં આ સમતોલન જળવાતું નથી . 
• જો વસતિ સમતોલનમાં હોય તો ઉદ્વિકાસીય ફેરફારની શક્યતા નથી અને તેથી ઉવિકાસનો દર શુન્ય છે . 
• ઉદ્દવિકાસ  ત્યારે જ થાય છે , જ્યારે સમતોલન અવ્યવસ્થિત હોય. 
• જ્યારે અનુમાન આધારિત આંકડા કરતા આવૃત્તિના આંકડા અલગ આવે તો તે ઉવિકાસીય બદલાવ સૂચવે છે.
• જનીનિક સમતુલામાં ખામી સર્જાય કે હાર્ડ - વિનબર્ગ સમતુલનમાં ખામી આવે તો કે વૈકલ્પિક કારકોની આવૃત્તિમાં ખામી આવે તો તે ઉદ્દવિકાસ પરિણમવાની ક્ષમતા ધરાવે છે . 
• હાડી - વિનબર્ગ સિદ્ધાંતને પાંચ પરિબળો અસર કરે છે . 
• જીનફ્લો  ( જનીનપ્રવાહ અથવા સ્થળાંતરણ )
• જનીનિક ડ્રિફ્ટ / જનીનિક વિચલન  
• વિકૃતિ 
• જનીનિક પુનઃસંયોજન ( Genetic recombination )
• નૈસર્ગીક પસંદગી 
• જીનફ્લો ( જનીનપ્રવાહ ) 
• પ્રાણીઓ સ્થિર નથી . તેઓ સ્થાનાંતરણની વૃત્તિ ધરાવે છે . 
• જ્યારે પ્રાણીઓ સ્થાનાંતરણ કરે છે અને અન્ય વસતિના સંપર્કમાં આવે છે , ત્યારે તે વસતિમાં સાથે રહેનાર સાથે સંવનન કરે છે . 
• તેથી એક વસતિનાં જનીનો બીજી વસતિમાં ફેરબદલી પામે છે, આને જીનફ્લો ( જનીનપ્રવાહ ) કહે છે 
• જનીનિક ડ્રિફ્ટ ( જનીનિક વિચલન ) 
• હાર્ડી  - વિનબર્ગ સિદ્ધાંતને આધારે મોટી વસતિમાં જનીન - આવૃત્તિ જો પસંદગી અને વિકૃતિ ન થાય તો પેઢી દર પેઢી સમાન રહે છે . 
• પરંતુ નાની વસતિમાં જનીન - આવૃત્તિઓ તકે દ્વારા સંપૂર્ણ અસ્થિર જોવા મળે છે . 
• જનીન - આવૃત્તિમાં તક દ્વારા થતા આ સંપૂર્ણ ફેરફારને જનીનિક ડ્રિફ્ટ કહે છે . 

પ્રાકૃતિક પસંદગી ના પ્રકાર 

• સ્થાઈકારી પસંદગી 

• સ્થાઈકારી પસંદગી જયારે સ્વરૂપ પ્રકારીય લક્ષણ ઈષ્ટતમ  પર્યાવરણીય  સ્થિતિઓ સાથે એકાકાર થાય અને સ્પર્ધા ન હોય ત્યારે ચાલુ થાય 
• તે વસતિને જનીનિક રીતે સ્થાઈ  રાખે છે 
• તે સરેરાશ અથવા સામાન્ય સ્વરૂપ પ્રકારની તરફેણ કરે છે અને અંતિમ પરિવર્તનો દૂર કરે છે. 
• દિશાત્મક પસંદગી 

• દિશાત્મક પસંદગી ચોક્કસ લક્ષણોના માનવમાં વસ્તીમાં નિયમિત ફેરફારો ઉત્પન્ન કરે છે
• પસંદગીનું આ સ્વરૂપ પર્યાવરણીય સંજોગોના ધીમે ફેરફારોને પ્રતિક્રિયામાં ચાલુ હોય છે
• તે સજીવોને એ રીતે મદદ કરતા બને છે કે પર્યાવરણીય ફેરફારની પ્રતિક્રિયામાં ફેરફાર અને નવી પર્યાવરણીય સ્થિતિને  ખુબ જ સારી રીતે અનુકૂળ થઈ જાય છે. 
•  તે સ્વરૂપમાં પ્રકાર  કે જે આ સરેરાશ અથવા અંતિમ અને પછી વસ્તીના સ્વરૂપ પ્રકારને  દિશામાં ધકેલે છે અને તેને  મળતું આવે છે. 
• વિક્ષેપકારક પસંદગી 

• એક પર્યાવરણમાં ની અસ્થિર પરિસ્થિતિઓ ઋતુ સાથે સંકળાયેલ અને આબોહવા વસ્તીમાં એકથી વધુ સ્વરૂપ પ્રકારની ટેકો આપે છે
• વસ્તીમાંથી પસંદગી દબાણ વધતી સ્પર્ધાના પરિણામ સ્વરૂપે વર્તી  સ્વરૂપ પ્રકારને  વસ્તીથી સરેરાશ દૂર અને વસ્તીના અંત તરફ ધકેલે છે
•  આ વસ્તી બે પેટા વસ્તી ઓ  વિભાજિત કરી શકાય છે 
• જો પેટા વસ્તી  વચ્ચેનો જનીન  પ્રવાહ અટકાવતા દરેક વસ્તી ની નવી જાતિ નું નિર્માણ કરે છે

===============================================================

===== જીવવિજ્ઞાન ના ઊંડાણ પૂર્વક  જ્ઞાન માટે જોડાયેલા રહો =====

MANISH MEVADA

M.Sc, M.Phil, B.Ed

GUJARAT BIOLOGY NEET

BIOLOGY NEET MATERIAL IN GGUJARATI 

KNOWLEDGE ON THE WAY....................